latent inhibition

Λανθάνουσα αναστολή είναι η ιδιότητα των ζώων να αγνοούν ασυνείδητα τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, για τα οποία η πείρα έχει δείξει ότι δεν σχετίζονται με τις ανάγκες τους. Τα άτομα με χαμηλή λανθάνουσα αναστολή λαμβάνουν υπόψη ερεθίσματα χωρίς χρηστική αξία, τα οποία δεν γίνονται αντιληπτά από άλλους ανθρώπους.

Με τον όρο λανθάνουσα αναστολή εξηγείται πως μια παρατήρηση ενός οικείου ερεθίσματος (π. χ. κάτι που βλέπει, ακούει, μυρίζει, γεύεται ή αισθάνεται και το ήξερε κάποιος από πριν) χρειάζεται περισσότερος χρόνος για τον εγκέφαλο, για να αποκτήσει έννοια, σε σύγκριση με κάποιο νεότερο ερέθισμα. Αποτελεί βασικά ένα διανοητικό εργαλείο ανάπτυξης και αντίληψης του κόσμου με διαχειρίσιμο τρόπο και χρησιμοποιείται στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον.

Ένα μέσο άτομο κατατάσσει ένα αντικείμενο και στη συνέχεια το ξεχνά, παρ’ όλο που το αντικείμενο αυτό είναι πολύ πιο περίπλοκο και ενδιαφέρον από ό,τι νομίζει. Το δημιουργικό άτομο, αντίθετα, είναι πάντοτε ανοιχτό σε νέες πιθανότητες, σύμφωνα με τα ευρήματα ψυχολογικών δοκιμασιών μέτρησης της λανθάνουσας αναστολής, που έγιναν σε φοιτητές του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.
Διαπιστώθηκε ότι οι φοιτητές κάτω των 21 ετών που είχαν διακριθεί σε δημιουργικές ασχολίες είχαν επταπλάσια πιθανότητα να έχουν χαμηλές επιδόσεις στο τεστ.

Η λανθάνουσα αναστολή (LI) είναι ένα εκπληκτικά απλό φαινόμενο, στο οποίο η προέκθεση ενός ερεθίσματος χωρίς συνέπειες καθυστερεί την επακόλουθη απόκριση σε μια σχέση ερεθίσματος-συνέπειας. 

Το αποτέλεσμα αποδείχθηκε για πρώτη φορά με σνηρτημένα αντανακλαστικά του Pavlov σε ζώα και αργότερα προτάθηκε ότι είναι δείκτης ανθρώπινης ψυχοπαθολογίας όπως η σχιζοφρένεια. Οι ατομικές διαφορές στην LI υποστήριξαν τη συνεχή χρήση ζωικών μοντέλων για την κατανόηση της ανθρώπινης ψυχικής υγείας.

Παλαιότερες μελέτες είχαν συνδέσει τη χαμηλή λανθάνουσα αναστολή με τάση για ψυχώσεις, όπως η σχιζοφρένεια. Πολλές φορές, στα αρχικά στάδια της ψύχωσης οι αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου απενεργοποιούν εντελώς αυτή τη λειτουργία, με αποτέλεσμα ο ασθενής να έχει αισθήματα βαθιάς ενόρασης ή θρησκευτικές εμπειρίες.

Οι επιστήμονες αναζητούν εδώ και πολύ καιρό απάντηση στο γιατί η τρέλα και η δημιουργικότητα σχετίζονται. Φαίνεται πιθανό ότι τα χαμηλά επίπεδα λανθάνουσας μνήμης και η εξαιρετική ευελιξία στη σκέψη ίσως προδιαθέτουν για ψυχικές ασθένειες κάτω από ορισμένες συνθήκες και για δημιουργικές επιτυχίες υπό άλλες.

Οι ερευνητές πρότειναν τη θεωρία  ότι, η χαμηλή λανθάνουσα αναστολή αυξάνει τη δημιουργικότητα, μόνο όταν συνδυάζεται με υψηλή ευφυΐα και ισχυρή εργασιακή μνήμη (η ικανότητα να θυμόμαστε πολλά πράγματα ταυτόχρονα έστω και για λίγο χρόνο, όπως οι σερβιτόροι). Φαίνεται ότι όχι μόνο οι ερευνητές εντόπισαν μια από τις βιολογικές βάσεις της δημιουργικότητας, αλλά προχώρησαν ένα βήμα προς την επίλυση ενός πανάρχαιου μυστηρίου: τη σχέση ανάμεσα στην ιδιοφυΐα, στην τρέλα και στις πύλες της αντίληψης.